Publikuar 29.3.2015 01:00
Si mund të ketë marrë më shumë se njëzet vjet për një vend që mban aq shumë për të parë shfaqen në hartën turistik ndërkombëtar? DN pyesin veten pas një udhëtimi përgjatë brigjeve të bukura të detit, malet e larta dhe vendeve historike.
Utsikten nga trupmadh kështjellë e shekullit 1200-është madhështore.Dielli ka shkuar vetëm poshtë dhe dritat e shtëpive të vjetra të gurit në qytetin e trashëgimisë botërore të Gjirokastrës etiketuar ndezur një nga një.
- Faleminderit për një ditë të madhe! thotë magjistar shqiptar Adrian më të përsosur gjuhën suedeze dhe unë trembeni.
- A ju flas suedisht?
- Vetëm pak.
Kohët kanë ndryshuar. Shqipëria është sot një vend i hapur, dhe shumë prej njerëzve të cilët u larguan nga Shqipëria gjatë regjimit të Stalinit-frymëzuar diktatorial është kthyer. Kur Shqipëria tani në shumë aspekte filluar për të kapur deri me fqinjët e tyre është vetëm një drejtim: shpejtësi të plotë përpara.
- Gjyshja ime zakonisht flasim për retë dhe shkëmbinj, thotë Adrian. Retë janë të gjithë njerëzit që kanë shkuar jashtë nga Shqipëria. Kur bie shi qajnë retë e keqardhje. Gurët në terren janë njerëzit të cilët qëndruan dhe ata që kthehen. Nga shkëmbinjtë që ne të ndërtuar Shqipërinë e re.
Ka qenë një kohë kur Shqipëria ishte duke qëndruar i vetëm kundër pjesës tjetër të botës. Diktatori Enver Hoxha kishte në vitet 1940, 50s dhe 60 kontaktet dashamirës me të dy Titos dhe Mao si Moska, por thyen kthejnë këto në një besim se Shqipëria do të mund të sulmuar nga të dy Lindjes dhe Perëndimit në. Ndërsa popullsia e uritur e pa paranojake Hoxhën të kalojnë një pjesë të konsiderueshme të buxhetit të shtetit për të ndërtuar bunkerë të blinduara të mbrojtjes në beton, ashtu-kështu 700 000 për të qenë të saktë.
Bunkerët ndryshojnë në madhësi dhe mbetet një tipar i shquar në fshat shqiptar. Disa bunkerë të vogla janë përdorur tani për çdo gjë nga kultivimin e kërpudhave në Cabanas ndërsa të tjerët rrafshuar me tokë në mënyrë që të materialeve të ndërtimit mund të ripërdoren. Bunker vetë Hoxhës në 2685 metra katrorë vetëm jashtë Tiranës ishte ndër më të mëdha dhe ishte deri kohët e fundit me listën e ushtrisë së artikujve të fshehta. Shumica Bunkerët shqiptarë janë disa metra katrorë ndërsa bunkerët e Hoxhës ka 106 dhoma dhe një kinema. Ajo tani ka qenë e hapur për publikun.
Bota është aq i njohur plot vende ku historia mizor kthyer në tërheqje turistike. Në Shqipëri qëndron ishullin e Sazanit, udhëtim një orë me anije jashtë qytetit bregdetar të Vlorës, në përputhje të jetë një vend i tillë. Auron Tare si bosi i organizatës bregdetar kombëtare shqiptare thotë se ishulli që nga kohët romake qenë përdorur si një bazë ushtarake.
- Bizantinët, italianët, gjermanët dhe rusët e kanë të gjithë punuar në Sasan. Që Shqipëria theu marrëdhëniet me Moskën fituar ishull bazë nëndetëse shqiptare dhe qendrën kombëtare për inteligjencën me të gjithë botën si një armik potencial. Tani ne shpresojmë se Sazan për të janë bërë një muze interesant historik dhe kulturor në natyrë i Luftës së Ftohtë.
Maska e gazit janë ende të shpërndara në bar në ishull. Ndërtesat se si vonë si 1980 e mbajtur familjet që pak a shumë jetonin si të burgosur në ishull - megjithëse me racione bujare ndryshe popullsisë në kontinent - mbetjet. Deri më tani, vetëm një pjesë të vogël të të huajve mori për të vizituar këtë në ishull dikur të bukur dhe drithërues, por ka plane për të lejuar turizmin në shkallë të vogël nga ana e verës 2015. Kjo është ndoshta vetëm një çështje kohe para se Sazan të bëhet Park Kombëtar.
Që prej disa vitesh, është e kartës nga Suedia në qytetin bregdetar Sarandra në Shqipërinë e Jugut. Dimër Veriu i venitur tërhequr plazhet relativisht të shkreta, kafene uppiffade dhe birrë të lirë. Dhe sigurisht, si një vend turistik, Shqipëria është e lirë, niveli i çmimeve është ndoshta më e ulëta në Evropë. Por le të shpresojmë se në rritje sasia e vizitorëve të interesuar në më shumë se sunbathing dhe not, shqiptarët vetë janë në gjendje për t'u kujdesur për peisazhin e saj të mrekullueshme dhe dinjiteti arrin të ruajë të paktën disa nga traditat e tyre të lashta. Deri më tani ata duket të vërtetë të jetë në rrugën tuaj të suksesit.
Një mil pak jashtë Sarandra është Park dhe Trashëgimisë Botërore Kombëtar i Butrintit, një vend i madh dhe shumë ndjellëse arkeologjike me më shumë se 3000 vjet të vjetra. Butrinti ka qenë të dy koloni greke dhe qyteti romak dhe kjo vështirë se duhet të jetë veçanërisht e historikisht i shkolluar për të konfiskohen nga atmosfera e fuqishme që i përshtatet në amfiteatrin, ndër shtyllat dhe portaleve, dhe në pishinë e vjetër not rrethuar me gjelbërim harlisur dhe breezes të kripura të detit.Ajo është e rregullt dhe emocionuese pa edhe një shitës suveniresh në horizont.
Një tjetër mil pak nga atje, lart në malet e brendshme, shtrihet në Pilur e fshatit më shumë se njëqind banorë pak të cilit duket për të marrë një ekzistencë më tepër fjetur. Është pikërisht në Pilur si polifonia shqiptare, një traditë të vjetër të këngës që karakterizohet nga pjesë të shumta melodi të njëjtën kohë, është thënë të ketë origjinën dhe fshatarët në mënyrë aktive traditë. Kënduarit polifonik i është dhënë nga statusi Unesco Trashëgimisë Botërore si "një kryevepër e trashëgimisë gojore dhe kulturore jomateriale të njerëzimit". Në të kaluarën, ky vokal të fuqishme dhe misterioze, shpesh pa ndonjë ritëm të veçantë, një mënyrë e pranuar për të gërhas dhe në mënyrë ideale të zgjidhur konfliktet midis fshatarëve. Kur e ajrit në mesditë vibrates me ngrohje dhe burra të moshuar e fshatit filloj një polifoni spontan në hije të madhe freskuese pemë në mes të Pilur rritet goosebumps.
Si një vizitor, një mrekulli se si është që një vend evropian me bregdetin e tillë të bukur e detit dhe natyrisht banje ujë, male aq të larta të rritje në dhe me kaq shumë vende të ruajtura mirë historike për mrekulli në, ka marrë mbi 20 vjet për të dalë në Harta ndërkombëtar turistik. Gjithsesi, ky fakt është sot ndoshta pasuria më e madhe e Shqipërisë si një destinacion turistik.
Capital Tirana është një njohje e gjallë me shumë restorante të njohura dhe kafene hip, parqe të bukura dhe pulsin frymëzues. Statujat e rënda gri kujton një kohë tjetër është tani veçori pothuajse nxitës i cityscape që karakterizohet nga vende të qeshur gjallë ku språkas, duke pirë kapuçino, Latte, makiato dhe raki të krijoj familje nga mëngjesi deri në mbrëmje vonë. Papunësia mbetet pabarazitë e larta dhe të ardhura të madhe, por brezi i ri në Shqipëri përballen me të ardhmen me besim.Shpejtësia shprehin.
Shqipëria është malore. turizmi Adventure është në fillimet e saj, por diçka që është investuar fuqishëm. Tashmë rregulluar si rafting dhe kayaking, zhytje mbytet dhe hiking në rrethinat dramatike.
Me Illia shqiptar si një udhëzues, ne bëjmë një turne në këmbë rreth liqenit Shkopet. Ajrit erë e trumzë, nenexhik, livando dhe urtë. Ajo është e thënë të jetë arinj, ujq dhe derri i egër në zonë dhe ne të vini fiq të freskëta direkt nga pemët. Me shpresën e gjetjes mates natyra-loving shpirtin, unë pyes Illia për këtë është se unë mendoj: se shqiptarët në dashuri të përgjithshme të kalojnë kohën e tyre të lirë jashtë.
Illia duket i hutuar dhe të kuptuar në fillim nuk ka rëndësi. Së bashku ne e shikojmë nga mbi malet blu-gjelbër përreth liqenit dhe peshoj një sails shqiponjë krahët në heshtje të madhe. Illia duke menduar një kohë të shkurtër. Ai u rrit në këto male, i qartë se ai i pëlqen ato, ai i ka ato në gjak. Por si një aktivitet të kohës së lirë?
- Pra, çfarë do të bëni shqiptarët kur ju jeni të lirë?
- Ne të pirë kafe. http://www.dn.se/arkiv/resor/nytt-ljus-over-albanien
U tsikten from the hefty 1200-century castle is magnificent. The sun has just gone down and the lights of the old stone houses in the world heritage city of Gjirokastër labeled lit one by one.
- Thanks for a great day! says the Albanian wizard Adrian on flawless Swedish and I startled.
- Do you speak Swedish?
- Just a little.
He returns to fluent English and talks about how he was twenty years old at the beginning of the 90th century came to Uppsala as a language student. How he was amazed there and then over paved roads, efficient public transport, supermarkets with a seemingly endless supply and people who lived their daily lives in the midst of all of this without, it seemed, thinking about it. In five weeks learned Adrian little Swedish and although he has not been back in Sweden since Sweden remains in his mind a symbol of the limitless possibilities of the free world.
Times have changed. Albania is nowadays an open country, and many of the people who fled Albania during the Stalin-inspired dictatorial regime has returned. When Albania now in most respects beginning to catch up with their neighbors is only one direction: full speed ahead.
- My grandmother usually talk about clouds and rocks, says Adrian. The clouds are all the people who have gone out from Albania. When it rains weep clouds of regret. The stones on the ground are the people who stayed and those who return. Of the rocks we build the new Albania.
There was a time when Albania was standing alone against the rest of the world. The dictator Enver Hoxha had in the 1940s, 50s and 60s chummy contacts with both Tito and Mao as Moscow, but broke in turn these into a confidence that Albania could be attacked from both East and West. While the population starved saw the paranoid Hoxha to spend a considerable part of the state budget to build armored defense bunkers in concrete, so-so 700 000 to be exact.
The bunkers vary in size and remains a prominent feature on the Albanian countryside. Some smaller bunkers are now used for everything from mushroom cultivation to cabanas while others razed to the ground so that building materials can be reused. Hoxha's own bunker on 2685 square meters just outside Tirana was among the larger and was until recently with the military's list of secret items. Most Albanian bunkers are a few square meters while Hoxha's bunkers holds 106 rooms and a cinema. It has now been opened to the public.
The world is as familiar full of places where cruel story turned into tourist attraction. In Albania stands island of Sazan, an hour's boat ride outside the coastal city of Vlora, in line to be such a place. Auron Tare as boss of the Albanian national coastal organization says that the island since Roman times been used as a military base.
- Byzantines, Italians, Germans and Russians have all worked at Sasan.Since Albania broke relations with Moscow earned island Albanian submarine base and the national center for intelligence with the whole world as a potential enemy. Now we hope that Sazan to have become an interesting historical and cultural outdoor museum of the Cold War.
Gas masks are still scattered in the grass on the island. Buildings that as late as the 1980s held the families who more or less lived as prisoners on the island - albeit with generous rations unlike the population on the mainland - remains. So far, only a handful of foreigners got to visit this at once beautiful and spooky island, but there are plans to allow small-scale tourism by summer 2015. It is probably only a matter of time before Sazan become National Park.
Since a few years, it is charter from Sweden to the coastal town Sarandra in southern Albania. Winter Faded northerners attracted comparatively deserted beaches, uppiffade cafes and cheap beer. And certainly, as a tourist country, Albania is cheap, the price level is probably the lowest in Europe. But let us hope that the increasing amount of visitors interested in more than sunbathing and swimming, the Albanians themselves are able to take care of its magnificent scenery and the dignity manages to preserve at least some of their ancient traditions. So far they seem to actually be on your way to success.
A few mil outside Sarandra is the National Park and World Heritage Butrint, a large and very evocative archaeological site with more than 3000 years old. Butrint has been both Greek colony and Roman city and it hardly needs to be especially historically literate to be seized by the powerful atmosphere that fits in the amphitheater, among the pillars and portals, and in the old swimming pool surrounded by lush greenery and salty sea breezes. It is orderly and exciting without even one souvenir salesman in sight.
Another few mil from there, up in the mountains inland, lies the village Pilur whose little more than a hundred residents seem to take a rather sleepy existence. It is precisely in Pilur as Albanian polyphony, an old song tradition that is characterized by multiple melody parts simultaneously, is said to have originated and villagers actively tradition.The polyphonic singing has been given by Unesco World Heritage status as "a masterpiece of humanity's oral and intangible cultural heritage". In the past, this powerful and mysterious vocals, often without any particular rhythm, an accepted way to sniff and ideally resolve conflicts between villagers. When the air at midday vibrates with heat and the village's older men strike up a spontaneous polyphony in the shadow of the great refreshing the tree in the middle of Pilur rises goosebumps.
As a visitor, one wonders how it is that a European country with such beautiful sea coast and of course bathing water, so high mountains to hike in and with so many well-preserved historical sites to marvel at, has taken over 20 years to appear on the international tourist map. Anyway, this fact is today probably Albania's greatest asset as a tourist destination.
Capital Tirana is a colorful acquaintance with many popular restaurants and hip cafes, fine parks and inspiring pulse. Heavy gray statues reminiscent of another time is now almost piquant feature of the cityscape that is characterized by hilarious lively venues where språkas, drinking cappuccino, latte, macchiato and domestic brew raki from early morning to late evening. Unemployment remains high and income disparities great but the younger generation in Albania face the future with confidence. The express speed.
Albania is mountainous. Adventure tourism is in its infancy but something that is invested vigorously. Already arranged both rafting and kayaking, wreck diving and hiking in the dramatic surroundings.
With Albanian Illia as a guide, we do a walking tour around the lake Shkopet. The air smells of thyme, mint, lavender and sage. It is said to be bears, wolves and wild boar in the area and we pick fresh figs directly from trees. With the hope of finding nature-loving soul mates, I ask Illia about it is that I think: that the Albanians in general love to spend their free time outdoors.
Illia looks confused and understand at first did not matter. Together we look out over the blue-green mountains surrounding the lake and ponder an eagle wing sails in the great silence. Illia thinking a little while. He grew up in these mountains, clear that he likes them, he has them in the blood. But as a leisure activity?
- So what do you do Albanians when you are free?
- We drink coffee.
Utsikten från den bastanta 1200-talsborgen är magnifik. Solen har just gått ned och ljusen i de gamla stenhusen i den världsarvsmärkta staden Gjirokastër tänds ett efter ett.
– Tack för en fin dag! säger den albanske guiden Adrian på felfri svenska och jag hajar till.
– Talar du svenska?
– Bara lite.
Han återgår till flytande engelska och berättar om hur han som tjugoåring i början av 90-talet kom till Uppsala som språkstudent. Hur han häpnade där och då över asfalterade vägar, fungerande kollektivtrafik, mataffärer med ett till synes oändligt utbud och människor som levde sin vardag mitt i allt detta utan att, som det verkade, ägna det en tanke. På fem veckor lärde sig Adrian lite svenska och även om han inte har varit tillbaka i Sverige sedan dess förblir Sverige i hans sinne en symbol för gränslösa möjligheter i den fria världen.
Tiderna har förändrats. Albanien är nu för tiden ett öppet land och många av de människor som flydde från Albanien under det Stalininspirerade diktatoriska styret har återvänt. När Albanien nu i de flesta avseenden börjar komma i kapp sina grannländer finns bara en riktning: full fart framåt.
– Min farmor brukar tala om molnen och stenarna, berättar Adrian. Molnen är alla de människor som har gett sig av från Albanien. När det regnar gråter molnen av saknad. Stenarna på marken är de människor som stannat kvar och de som återvänder. Av stenarna bygger vi det nya Albanien.
Det fanns en tid då Albanien stod ensamt mot resten av världen. Diktatorn Enver Hoxha hade på 1940-, 50- och 60-talen kamratliga kontakter med såväl Tito och Mao som Moskva, men bröt i tur och ordning dessa i en förvissning om att Albanien skulle kunna attackeras från både öst och väst. Medan befolkningen svalt såg den paranoide Hoxha till att spendera en ansenlig del av statsbudgeten på att bygga armerade försvarsbunkrar i betong, sisådär 700 000 stycken närmare bestämt.
Bunkrarna varierar i storlek och är fortfarande ett tydligt inslag på den albanska landsbygden. Vissa mindre bunkrar används numera till alltifrån svampodling till badhytter medan andra jämnas med marken så att byggnadsmaterialet kan återanvändas. Hoxhas egen bunker på 2 685 kvadratmeter strax utanför Tirana hörde till de större och fanns till helt nyligen med på militärens lista över hemliga objekt. De flesta albanska bunkrar är på några få kvadratmeter medan Hoxhas bunker rymmer 106 rum och en biograf. Den har nu öppnats för allmänheten.
Världen är som bekant full av platser där grym historia förvandlats till turistattraktion. I Albanien står ön Sazan, en timmes båtfärd utanför kuststaden Vlora, på tur att bli en sådan plats. Auron Tare som basar över Albaniens nationella kustorganisation berättar att ön ända sedan romartiden använts som militärbas.
– Bysantiner, italienare, tyskar och ryssar har alla ett förflutet på Sazan. Sedan Albanien bröt förbindelserna med Moskva tjänade ön som albansk ubåtsbas och nationellt centrum för underrättelseverksamhet med hela världen som potentiell fiende. Nu hoppas vi att Sazan ska få bli ett historiskt intressant och kulturellt utomhusmuseum över kalla kriget.
Gasmasker ligger fortfarande spridda i gräset på ön. Byggnader som så sent som på 1980-talet rymde familjer som mer eller mindre levde som fångar på ön – om än med väl tilltagna matransoner till skillnad från befolkningen på fastlandet – står kvar. Än så länge har endast en handfull utlänningar fått besöka denna på en gång vackra och spöklika ö, men det finns planer på att tillåta småskalig turism redan till sommaren 2015. Sannolikt är det bara en tidsfråga innan Sazan blir nationalpark.
Sedan ett par år går det charter från Sverige till kuststaden Sarandra i södra Albanien. Vinterbleka nordbor lockas med jämförelsevis folktomma stränder, uppiffade kaféer och billig öl. Och visst, som turistland är Albanien billigt, prisnivån är förmodligen den lägsta i Europa. Men låt oss hoppas att den ökande mängden besökare intresserar sig för mer än sol och bad, att albanerna själva förmår att vara rädda om sin storslagna natur och att de med värdighet lyckas bevara åtminstone några av sina uråldriga traditioner. Än så länge verkar de faktiskt vara på god väg att lyckas.
Ett par mil utanför Sarandra ligger nationalparken och världsarvet Butrint, en stor och mycket stämningsfull arkeologisk fyndplats med drygt 3 000 år på nacken. Butrint har varit både grekisk koloni och romersk stad och man behöver knappast vara särskilt historiskt bevandrad för att gripas av den mäktiga atmosfären som ryms i amfiteatern, bland pelare och portaler och i det gamla badhuset som omges av frodig grönska och salta havsvindar. Det är välordnat och spännande utan en endaste souvenirförsäljare inom synhåll.
Ytterligare några mil därifrån, uppe i bergen inåt landet, ligger byn Pilur vars lite drygt hundra invånare tycks föra en ganska så sömnig tillvaro. Det är just i Pilur som albansk polyfoni, en gammal sångtradition som kännetecknas av flera melodistämmor samtidigt, sägs ha sitt ursprung och byborna för aktivt traditionen vidare. Den polyfoniska sången har av Unesco fått världsarvsstatus som ”ett mästerverk i mänsklighetens muntliga och immateriella kulturarv”. Förr i tiden var denna mäktiga och lite mystiska sång, ofta utan någon särskild rytm, ett vedertaget sätt att vädra och i bästa fall lösa konflikter mellan byborna. När luften mitt på dagen vibrerar av hetta och byns äldre herrar stämmer upp i spontan polyfoni i skuggan av det stora svalkande trädet mitt i Pilur reser sig nackhåren.
Som besökare frågar man sig hur det kommer sig att ett europeiskt land med så vacker havskust och så klart badvatten, så höga berg att vandra i och med så många välbevarade historiska platser att förundras över, har tagit över 20 år på sig att synas på den internationella turistkartan. Hur som helst så är detta faktum i dag förmodligen Albaniens största tillgång som turistland.
Huvudstaden Tirana är en färgstark bekantskap med många välbesökta restauranger och hippa kaféer, fina parker och inspirerande puls. Tunga grå statyer som minner om en annan tid är numera närmast pikanta inslag i stadsbilden som präglas av uppsluppet livliga mötesplatser där det språkas, dricks cappuccino, latte, macchiato och nationalbrygden raki från tidig morgon till sen kväll. Arbetslösheten är fortfarande hög och inkomstskillnaderna stora men den yngre generationen i Albanien ser framtiden an med tillförsikt. I expressfart.
Albanien är bergigt. Äventyrsturismen är i sin linda men något som det satsas energiskt på. Redan nu arrangeras både forsränning och kajakpaddling, vrakdykning och vandring i dramatiska omgivningar.
Med albanske Illia som guide gör vi en tur till fots i närheten av sjön Shkopet. Luften doftar av timjan, mynta, lavendel och salvia. Det lär finnas björn, varg och vildsvin i trakten och vi plockar färska fikon direkt från träden. Med hopp om att ha funnit naturälskande själsfränder frågar jag Illia om det är som jag anar: att albaner i gemen gärna tillbringar sin lediga tid ute i naturen.
Illia ser konfunderad ut och förstår först inte frågan. Tillsammans blickar vi ut över de blågröna bergen som omger sjön och begrundar en örn som vingseglar i den stora tystnaden. Illia funderar en liten stund. Han är uppvuxen i de här bergen, klart att han tycker om dem, han har dem ju i blodet. Men som fritidssysselsättning?
– Så vad gör ni albaner när ni är lediga?
– Vi dricker kaffe.http://www.dn.se/arkiv/resor/nytt-ljus-over-albanien
Nessun commento:
Posta un commento