TIRANE, 1 Gusht/ATSH/- “Nëse ende nuk keni prenotuar pushimet, provoni Shqipërinë. Askush nuk është penduar!”, k
jo është këshilla që ish-zëdhënësi i Toni Blerit, Alistar Campbell sugjeron në një shkrim të cilin kryeministri Edi Rama e publikon të plotë në facebook teksa uron një ditë të mbarë për të gjithë.
Në vijim shkrimi i plotë i botuar në mediat angleze:
Nëse ende nuk keni prenotuar pushimet, provoni Shqipërinë. Askush nuk është penduar!
Ok, le t’i lëmë shakatë dhe steriotipet mënjanë… Shqipëria, a nuk është ky vendi ku është ngritur një statujë e komedianit Norman Wisdom sepse ai ishte i vetmi perëndimor që shqiptarët kanë parë në kohën e televizionit bardhë e zi? A kanë me të vërtetë ndonjë qeveri atje apo vendi drejtohet drejtpërsëdrejti nga mafia? A është me të vërtetë si tek filmi i Liam Neeson, “Taken”? Drogë, prostituta, pengmarrje, trafikimin njerëzish… Askush që i ka trutë në vend, me siguri nuk do të donte të shkonte në një vend të tillë, apo jo?
Pikë së pari, përsa i përket krimit, si duke vrapuar herët në mëngjes apo duke shëtitur vonë në darkë, në vizitat e mia të shumta në këtë vend, nuk kam ndier kurrë as edhe një grimcë pasigurie. Siç Kryeministri Edi Rama, në mënyrë të famshme i ka thënë Boris Johnsonit, “nëse ka kriminelë shqiptarë në Londër, ata janë kriminelët tuaj, jo të mitë. A thonë amerikanët se mafia e Nju Jorkut është një problem amerikan dhe jo i tyri? Nuk e besoj”. Me këto fjalë ai ju përgjigj një prej kërcënimeve të Johnson, pjesë e fushatës së tij të pandershme të ndjekur gjatë referendimit për BE, kur ai gënjeu se një hordhi kriminelësh do të largoheshin nga Tirana, për t’iu bashkuar miliona turqve që do të zbarkonin në Britani.
Sa i përket Norman Wisdomit, është e vërtetë se ish-diktatori komunist, Enver Hoxha, ishte një fans i tij, pasi besonte që filmat e Wisdomit, një Zot e di përse, ishin një paralele e luftës së klasave. Është gjithashtu e vërtetë se kur kombëtarja angleze e futbollit luajti në Tiranë në vitin 2001, Wisdomi vizitoi qendrën stërvitore ku kamerat e zëna me filmimin e David Beckham, kthyen të gjitha objektivin drejt tij. E kur ai u ftua në fushë gjatë pushimit të pjesës së parë, Normani veshi një bluzë që mbante përgjysmë ngjyrat e Shqipërisë dhe në gjysmën tjetër ato të Anglisë. E ndonëse ishte një qytetar nderi i Tiranës, e Kryeministri i atëhershëm, Sali Berisha mbati një eulogji prekëse në momentin e vdekjes së tij në moshën 95-vjeçare, shtatë vjet më parë, më duhet të gjej ende se ku ndodhet statuja e tij, çka më bën të besoj se ajo në të vërtetë nuk ekziston.
Lord Bajroni, është një tjetër figurë. Kam kaluar nëpër shumë hotele apo shtëpi që presin turistë, të “pagëzuara” me emrin e tij në shumë zona të vendit dhe kam parë imazhet e tij të veshur me rroba tradicionale shqiptare në shumë mure restorantesh. Poeti i ra kryq e tërthor vendit në fillim të shekullit XIX dhe shkruajti me dashuri për këta njerëz, që “nga veshja, pamja dhe mënyra e jetesës i ngjajnë malësorëve skocezë”, me ndryshimin se “malet e tyre dukeshin si ata të Kaledonisë (emri i Skocisë në kohën e Romës), por me një klimë pak më të butë”.
Pa dyshim, mund të duhet një kohë e gjatë për të rifarkëtuar trashëgimitë historike, por ndërsa po hyjmë në gusht, më lejoni të bëj një sugjerim për të gjithë ata që nuk kanë prenotuar ende pushimet e tyre… provoni Shqipërinë. Ia kam rekomanduar shumë njerëzve më parë, disa prej tyre vendosën që të dëgjojnë këshillën time dhe askush nuk është penduar.
Së pari, edhe me paundin e dobësuar nga Brexit, është përsëri lirë, krahasuar me shumë destinacione të tjera popullore në Europë, ku stërlina sot blen më pak se sa përpara se gënjeshtrat e Johnson/Farage/Dacre/Murdoch të fitonin. Së dyti, klima dhe ushqimi janë Mesdhetare. Sot, 32 gradë, me një fllad të lehtë të këndshëm. E treta, ndonëse për mua asnjë panoramë në botë nuk mund të mposhtë malësitë skoceze, Lord Bajroni kishte të drejtë kur shkruante se malet e Shqipërisë i afrohen shumë. Së katërti, mbeten disa plazhe fantastike të pashfrytëzuara. Së pesti, njerëzit janë vërtet shumë të sjellshëm dhe mikpritës, njëra prej arsyeve, mbështetja që i dhamë kosovarëve gjatë spastrimit etnik që ndërmori Serbia nën regjimin e Milosheçit, bën që të ekzistojë një simpati për britanikët.
Ryanair, Easyjet dhe kompani të tjera të ngjashme duhet ta marrin në konsideratë Tiranën, për të konkurruar me ato pak fluturime direkte që “British Airways” bën çdo javë. Një problem luksi, por ndërrimi i avionëve në Vjenë e në Romë po bëhet pak i bezdisshëm për mua.
Më e rëndësishmja, është një vend që ndihet i ri dhe shpresëplotë, në një kohë ku shumica e Europës, e në veçanti Britania post-Brexit, mund të ndiejë gjithçka përveç rinisë dhe shpresës. Regjimi komunist përfundoi në dimrin e vitit 1990-91, një vit të plotë pas rënies së Murit të Berlinit, e është dashur pak kohë për të ndërmarrë hapat për t’u shndërruar në një demokraci të mirëfilltë dhe për të zhvilluar një ekonomi që përshtatet me pjesën tjetër të Europës dhe të botës. Por, energjia që gjallon në këtë vend është e prekshme. Është praktikisht një vend i të rinjve, me një prej popullsive më të reja në Europë, një trashëgimi e jetëgjatësisë së ulët gjatë kohës së regjimit brutal të Hoxhës.
Sa i përket përfshirjes sime personale në këtë vend, e cila daton 6-7 vjet, Edi Rama tregoi këtë histori në një darkë një javë më parë, ku mblodhi një grup ish-kryeministrash nga Europa, këshilltarë të Bankës Botërore, akademikë, organizata filantrope, ekspertë të zhvillimit dhe këshilltarët e tij të komunikimit, për të diskutuar planet për mandatin e tij të dytë, vetëm pak pas zgjedhjeve që e panë atë të fitonte një mandat dhe më të fuqishëm se ai i pari, katër vjet të shkuara.
Është e drejtë të thuash se Rama është një fans i madh i Laburistëve të Rinj, i politikave të Toni Blerit dhe e qasjes sonë ndaj strategjisë dhe komunikimit. E megjithatë, kur këshilltari i tij për komunikimin, Endri Fuga, për herë të parë më kontaktoi në faqen time të “Facebook” për të më pyetur nëse do të isha i gatshëm t’i këshilloja gjatë fushatës, fillimisht vendosa ta refuzoja me mirësjellje. Ai vazhdoi të këmbëngulte, e kur bëra gabimin që t’i thoja se mund të takoheshim herën tjetër që ai do të ishte në Londër, një taktikë klasike refuzimi, ai më tha se do të vinin menjëherë.
U takuam atëherë me liderin e opozitës, Rama, dhe Fugën në shtëpinë time. Ishte e pamundur për të mos i pëlqyer apo për të mos u kapur nga ambicja e Ramës për Shqipërinë dhe për Ballkanin në përgjithësi. Historia e jetës së tij ishte më interesante se e shumë politikanëve të tjerë, një ish-basketbollist që luante me kombëtaren e tij, një artist i kompletuar (ai shkarravit vazhdimisht gjatë takimeve dhe publikon veprat e tij rregullisht) dhe ish-kryetar i Bashkisë së Tiranës. Është gjithashtu një rajon që më ka interesuar që prej konfliktit të Kosovës dhe vendosëm që të takoheshim në Tiranë, e të shihnim nëse mund të gjenim një mënyrë për të punuar së bashku. Nuk mund të them se e gjithë kjo më ka bërë të pasur, por ata janë miq bujarë dhe kjo përvojë më ka pasuruar së tepërmi në mënyra të tjera, më e rëndësishmja emocionalisht dhe politikisht.
Siç ndodhi me David Cameron, Ramës i janë dashur dy “skena” për të fituar shumicën. Në fushatën e tij të parë, kur kunkurroi nën slloganin e “Rilindjes”, fitoi me një lumë votash koalicioni parazgjedhor që ai formoi me një parti më të vogël, me LSI-në. Këtë herë, Partia Socialiste, e cila mbështetet në politika dhe një platformë shumë të ngjashme me atë të Laburistëve të Rinj, fitoi e vetme, pas një fushate të vështirë. Shqipëria është një vend ku politika shërbehet krudo. Zgjedhjet, për pak nuk u mbajtën fare pasi Partia Demokratike në opozitë kërcënoi të bojkotonte të gjithë procesin dhe inskenoi për disa javë një protestë përpara zyrave të Ramës, ku protestuesit mblidheshin në një çadër gjigante të vendosur në bulevard. Vetëm një sjellje shumë e zgjuar dhe e duruar bëri që ata të merrnin pjesë.
Si një studiues i shëndetit mendor, një prej përvojave të para shokuese në Shqipëri ishte të shihja Sali Berishën teksa i ngulte sytë kamerës që mbulonte fjalimin e tij në Parlament, një fjalim në të cilin ai drejtohej drejpërsëdrejti nënës së Ramës, të cilën e pyeste se kur do të pranonte që djali i saj ishte diagnostikuar si skizofren paranojak? Ajo e hodhi në gjyq, por gjykata (ato janë veçanërisht të korruptuara, ndonëse Rama ka vendosur reformën gjyqësore në zemër të axhendës së tij) vendosi se politikanëve u lejohet të thonë çfarë të duan rreth njëri-tjetrit.
Ah, korrupsioni… Mendoj se kjo do të shkonte së bashku me Norman Wisdom dhe me mafian shqiptare, si një karikaturë dembele e këtij vendi. Është një problem, pa dyshim, siç është edhe në shumë vende të tjera. Por, është një problem që po gjen zgjidhje e nëse Rama do të ketë sukses në planin e tij për vetingun e gjyqtarëve, një linjë e fortë ndarëse e zgjedhjeve të shkuara, do të ishte një hap jashtëzakonisht i rëndësishëm përpara për Shqipërinë, një hap që po shikohet me vëmendje të madhe nga organizatat ndërkombëtare që mbështesin zhvillimin e mëtejshëm të vendit.
Ekziston një arsye përse të gjithë këta ekspertë të njohur nga e gjithë bota dolën vullnetarë për të qenë në takimin që përcaktoi linjat e mandatit të dytë të Ramës. Kjo është shumë e rëndësishme, në një rajon historikisht të paqëndrueshëm, me të, një lider të rëndësishëm brenda tij. Liderja më e rëndësishme në Europë, Angela Merkel, ka zhvilluar një interes të posaçëm për të dhe ka luajtur një rol aktiv në inkurajimin e afrimit shqiptaro-serb. Kur të dy kryeministrat respektivë vizituan dy kryeqytetet e njëri-tjetrit, edhe pas një incidenti të dhunshëm të një ndeshje futbolli, kur tifozët shqiptarë ulën me një dron një flamur kombëtar në fushën e Beogradit, duke i dhënë kështu jetë një zënke midis dy ekipeve që bëri që ndeshja të anullohej, kjo ishte hera e parë që ata takoheshin në 68 vjet. Papa vizitoi vendin dhe ndonëse Shqipëria është një vend musliman, një bust i tij u ngrit pranë zyrës së Kryeministrit… më vjen keq për Normanin.
Si çdo vend tjetër europian me optimizëm dhe shpresë tek e ardhmja, Shqipëria dëshiron që të jetë pjesë e Bashkimit Europian dhe edhe vetë procesi i përgatitjes për statusin e vendit kandidat, e tanimë për hapjen e negociatave, ka qenë një “lokomitivë” e rëndësishme ndryshimi, që është i dukshëm për çdo vizitor jofrekuent, si puna ime. Shumë ndërtesa ilegale janë prishur, teksa një regjistër i plotë për tokën po përgatitet, strofulla bixhozi e ferma kanabisi janë mbyllur, një fushatë agresive për mbledhjen e taksave dhe parandalimin e vjedhjes së energjisë është duke shtyrë numrat ekonomikë në drejtimin e duhur. Hotele të reja janë duke lulëzuar, teksa industria e turizmit zhvillohet.
Kur u takova me Ramën, këshilltari i tij tjetër kryesor, së bashku me Endri Fugën ishte Erion Veliaj, i cili nga pamja dhe nga energjia ngjan pak si Justin Trudeau (kryeministër i Kanadasë). Sot ai është kryetar i Bashkisë së Tiranës, e si i tillë ka mbikqyrur një transformim të jashtëzakonshëm të qendrës së qytetit, me një shesh gjigant këmbësorësh në zemër të tij. E nëse ka nga ata që janë tunduar nga shkrimi im, por që nuk mund të imagjinojnë ditën pa kurset e tyre të jogës, Veliaj ka hapur klasa joge në natyrë, në parkun e madh pranë liqenit, ku me qindra njerëz po marrin pjesë. Ndërkohë, jam duke u përpjekur që të bind kreun e “Great North Run”, Brendan Foster që të organizojë një “Great Tirana Run” dhe që të bindë botën e çiklizmit për të mbajtur një “Tour d”Albanie”. Etapa të mrekullueshme malore janë të siguruara.
Mbetet përsëri një vend i varfër me standardet tona. Sfida të mëdha ekonomike mbeten përpara, por është një vend i gjithi në lëvizje. Investimet e huaja janë në rritje. Anembanë vendit po bëhen eksplorime nafte dhe gazi. Shumë projekte të rëndësishme infrastrukture janë duke u zbatuar. Njëri prej tyre, një stadium i ri kombëtar prej 23 mijë vendesh është duke u ndërtuar mbi rrënojat e stadiumit të vjetër, ku Wisdom dhe Beckham u duartrokitën nga shqiptarët.
Ju këshilloj që të shkoni dhe ta njihni vetë. Do të përfundoni duke e dashuruar po aq saç e dashuroj unë. Jua premtoj!
https://www.ata.gov.al/shkrimi-i-alistar-campbell-duhet-ta-vizitoni-shqiperine-askush-nuk-eshte-penduar/
in Europe
PUBLISHED: 12:19 31 July 2017 | UPDATED:12:41 31 July 2017
Alastair Campbell
(Armend Nimani/AFP/Getty Images)
Editor-at-Large Alistair Campbell has a suggestion: to anyone yet to book a holiday – try Albania
OK, let’s get the jokes and the insults out of the way ... Albania.
Isn’t that the place where there is a statue to comedian Norman Wisdom because he is the only Westerner the Albanians have ever seen on their black and white tellies?
Do they actually have a government there, or is it just run by the Mafia? I mean, have you seen that Liam Neeson film, Taken? Drugs. Prostitution. Kidnapping. People trafficking. Nobody in their right minds would want to go to a place like that, surely?
First, on the crime front, whether out running first thing in the morning, or out walking late at night, on my many visits here, I have never felt remotely unsafe. As Prime Minister Edi Rama rather memorably told Boris Johnson, “if there are Albanian criminals in London, they are your criminals, not mine. Do the Americans say of the New York Mafia that they are Italy’s problem? I don’t think so”. He was responding to Johnson’s use of the threat of Albanian accession to the EU as one of his many dishonest referendum campaign tactics, warning that hordes of Albanian criminals would be heading from Tirana to join the millions of UK-bound Turks he also lied about.
As for Norman Wisdom, it is true former Communist dictator Enver Hoxa was something of a fan, believing Wisdom’s films – heaven knows why – to be class war parables. It is true also that when England’s football team played in Tirana in 2001, and Wisdom went to the training ground, cameras busy following David Beckham switched en masse to the comedian. When he was invited onto the pitch at half-time during the game, he wore a half-Albania/half-England strip. But though he was made an honorary citizen of Tirana, and then Prime Minister Sali Berisha issued a moving eulogy at the time of his death aged 95 seven years ago, I have yet to find the statue, which suggests to me it doesn’t exist, and yet to meet an Albanian who raises Wisdom in conversation without prompting.
Lord Byron, on the other hand ... I have come across hotels and guest houses named after him in different parts of the country, and seen many images of him in traditional Albanian dress on restaurant walls. The poet travelled here extensively in the early 19th Century, and wrote fondly of people he compared “in dress, figure and manner of living to Scottish Highlanders,” adding “their very mountains seemed Caledonian, with a kinder climate”.
Of course it can take a long time for historical legacies to be recast. But as we enter August, let me make a suggestion to anyone yet to book a holiday – try Albania. I have recommended it to many people before, several have taken me up on it, none has regretted it.
First, even with Brexit’s plummeting pound, it is cheap, whereas many more popular European destinations will see your sterling go a lot less far than it did before the Johnson/Farage/Dacre/Murdoch lies won the day. Second, the weather and the food are Mediterranean. Today, 32C degrees, with a nice light breeze. Third, though no scenery on earth will beat the Scottish Highlands for me, Byron was right that the more mountainous parts of Albania get very close. Fourth, there are some fantastic unspoilt beaches. Fifth, the people are really nice, and not least because of our role in standing up for the Kosovar Albanians during Serbia’s ethnic cleansing under the Milosevic regime, they tend to like Brits.
Ryanair, Easyjet and the like should take a look, and start to compete with the handful of British Airways direct flights each week – first world problems and all that, but my connections via Vienna and Rome are getting a bit tedious.
Most importantly, it is a country that feels young and hopeful at a time when so much of Europe – perhaps especially Brexit Britain – feels anything but. The Communist era ended in the winter of 1990/91, a full year after the fall of the Berlin Wall, and it has taken a while to make the steps that have led to it becoming a proper democracy, and developing an economy that can fit with the rest of Europe and the rest of the world. But the energy to the place is palpable. It literally is a young country, with one of the youngest populations in Europe, an overhang of the lower life expectancy during the harsh Hoxa era.
As for my own involvement here, which now goes back six or seven years, Edi Rama told the story at a dinner last week, where he gathered a group of former Prime Ministers from around Europe, current World Bank advisers, academics, philanthropic organisations, development experts, and communications and strategy advisers, to discuss plans for his second term, having just secured an even bigger mandate than first time round four years ago.
Fair to say that Rama is a big fan of New Labour, of Tony Blair’s politics, and of our approach to strategy and communications. But when his press secretary Endri Fuga first contacted me on Facebook, and asked if I would advise them on campaigning, I went into polite ‘fob off’ mode. He kept pressing, and when I made the mistake of saying they should look me up the next time they were in London – a classic fob off move - he announced they were on their way.
We met, then Opposition Leader Rama, Fuga and I, in my home. It was impossible not to like them, nor to be seized of Rama’s ambitions for Albania and for the Balkans more generally. His back story was more interesting than most politicians – a former international basketball player, an accomplished artist – he doodles endlessly in meetings and publishes the outcome regularly – and former Mayor of Tirana. It is also a region that had interested me since the Kosovo conflict, and so we agreed to meet up in Tirana, and see whether we couldn’t find a way to work together. I can’t say it has made me rich. But they are generous hosts and the experience has enriched me hugely in other ways, not least emotionally and politically.
A bit like David Cameron, it has taken Rama two stages to get an overall majority. His first election campaign, under the theme of ‘renaissance’, led to a landslide win for the pre-election coalition he put together with a smaller party, LSI. This time, his Socialist Party, again fighting very much on a New Labour policy and positioning platform, has won all on its own, after a suitably tough campaign. This is a country where they serve their politics rare. The election almost never happened as the Opposition Democratic Party threatened to boycott the whole thing, and instead for weeks on end staged loud round-the-clock protests in a huge tent outside Rama’s office. Only some very clever and patient dealing got them to the starting line at all.
As a mental health campaigner, one of my early shocking experiences of the place was watching Sali Berisha stare into the camera covering his speech in Parliament, where he spoke directly to Rama’s mother and asked her when she was going to admit that her son had been diagnosed as a paranoid schizophrenic? She sued, but the court (they are notoriously corrupt, though Rama has judicial reform at the heart of his agenda) effectively ruled that politicians were allowed to say whatever they wanted about each other.
Ah, corruption ... I think that would go along with Norman Wisdom and the Albanian Mafia in the lazy caricature of the country. It is a problem, certainly, as in many countries. But one that is being addressed, and if Rama succeeds in his plans for proper vetting of judges, a big dividing line in the recent election, it will be an incredibly important step forward, one that is being watched closely by the international organisations here to support Albania in its development.
There is a reason all these outside experts from around the world volunteered to come to Rama’s second term brainstorm. This is a really important, historically volatile, region, and he an important leader within it. Europe’s most serious leader, Angela Merkel, has taken a close interest and has played an active part in encouraging the rapprochement between Albania and Serbia. When the country’s respective Prime Ministers visited each other’s capitals, even in the wake of a violent football match between the two countries, when Albanian fans landed a national flag by drone on the pitch in Belgrade and set off a fight between the two teams which led to the match being abandoned, they were the first such meetings in sixty-eight years. The Pope has paid a visit, and though it is a Muslim country, a bust of him has been erected close to the PM’s office … sorry Norman.
Like any European country with optimism and hope for the future, Albania wants to be in the EU, and even the process of preparing for candidate status, and now for accession talks, has been an important driver of the change that is visible to any irregular visitor such as myself. Illegally built buildings have been demolished as a proper land registry is prepared; many gambling dens and cannabis farms shut down; an aggressive campaign to collect tax and prevent the theft of electricity is helping drive the economic numbers in the right direction. New hotels are springing up as the tourism market develops.
When I first met Rama, his other main advisor with Endri Fuga was Erion Veliaj, who in looks and energy has a touch of Justin Trudeau about him. He is now Mayor of Tirana, overseeing a stunning transformation of the city centre, with a huge pedestrianised plaza at its heart. Oh, and if there are any yummy mummies tempted by my hard sell, but who can’t imagine life away from their yoga mat, Veliaj has introduced free open air yoga classes in the main park by the lake, and literally hundreds of people are turning out for them. Meanwhile I am trying to persuade Great North Run supremo Brendan Foster to set up a Great Tirana Run, and the cycling world to go for a Tour d’Albanie. Great mountain stages guaranteed!
It is still a poor country by our standards. There are huge economic challenges ahead. But it really is a place on the move. Overseas investment is rising. There is oil and gas exploration going on. There are some big infrastructure projects under way. A new 23,000 capacity national stadium is starting to rise from the rubble of the old one, crumbling even when Wisdom and Beckham were there.
I advise you to get to know it. You will end up loving it as much as I do. Promise.